Ulardan eng keng tarqalganlarini ekspert, genetik shifokor, RF tibbiyot fanlari nomzodi Yuliya Kotalevskaya sharhlaydi.
Birinchi afsona. Genetik kasalliklar yomon irsiyat natijasidir.
Aslida esa. Nazariy jihatdan olganda, har qanday er-xotinda kasal bola tug‘ish xavfi bo‘ladi. U o‘rtacha 5 foizga teng. Aksariyat hollarda bolaning genetik anomaliya bilan dunyoga kelishi – mutlaqo oldindan aytib bo‘lmaydigan jarayon. Genga oid nuqson ko‘pincha qorin ichidagi hayotning eng birinchi soatlarida o‘z-o‘zidan paydo bo‘ladi.
Bundan tashqari, har birimiz o‘rtacha 5 ta irsiy kasallikning yashirin tashuvchisi hisoblanamiz. Ammo bu xatar ro‘yobga chiqishi uchun xuddi shu genida patologik o‘zgarishlar mavjud bo‘lgan odamni uchratish kerak. Bunday uchrashuvning ehtimoli juda oz.
Ikkinchi afsona. Noraso bolalar qon-qarindosh nikohlardan tug‘iladi.
Aslida esa. Har doim ham emas. Bunday nikohda o‘xshash gen mutatsiyali odamni uchratish xatari ancha yuqoriligi – boshqa gap: erkak va ayolning ajdodi umumiy-da. Genetika tilida bu “asoschi ta’siri” deyiladi, bunda patologik o‘zgargan genlarni naslga uzatish ehtimoli ortadi. Mana shu bois bunday nikohlar jahonning turli mamlakatlarida taqiq ostida bo‘lgan.
Uchinchi afsona. Kasal bolaning tug‘ilishi – mast holda bo‘yida bo‘lish oqibati.
Aslida esa. Bu ham unday emas. Bo‘yida bo‘lgandan keyin nisbatan xavfsiz davr mavjud bo‘ladi, bunda urug‘langan tuhumhujayra ayolning ichki jinsiy organlari bo‘ylab implantatsiya (payvandlash) joyiga bachadon devoriga harakatlanadi va ona qoni bilan aloqaga kirishmaydi.
Homiladorlikning keyingi davri haqida bunday deb bo‘lmaydi, u vaqtda ayol spirtli mahsulotlarni iste’mol qilishi aslo mumkin emas. Ayniqsa kichkintoyda hamma organlar va tizimlar shakllanadigan 12 haftagacha bo‘lgan muddatda.
To‘rtinchi afsona. Homiladorlik vaqtida dori-darmonlar qabul qilish barchasiga sababchi
Aslida esa. Homila rivojlanishida qo‘pol nuqsonlarni chaqiradigan teratogen ta’sirli dori preparatlari ro‘yxati unchalik katta emas. Unga o‘smaga qarshi, tutqanoqqa qarshi preparatlar, antibiotiklar qatori kiradi.
Buning ustiga shunday vaziyatlar bo‘ladiki, biror-bir surunkali xastalik (qalqonsimon bez, yurak va h.k.) bilan og‘riyotgan homilador ayol ayrim dorilarni qabul qilmasligining iloji yo‘q. Tibbiyotda bu borada oltin qoida mavjud: agar preparatni qabul qilishdan foyda ziyondan yuqori bo‘lsa, uni homiladorlik vaqtida qabul qilsa bo‘ladi.
Bu homilani UZI orqali tekshirishga ham taalluqli. Ayrim homilador ayollar UZI qilishdan juda qo‘rqadilar va ko‘pincha bo‘lg‘usi boladagi haqiqatan jiddiy patologiyani o‘tkazib yuboradilar. Butun dunyodagi ko‘p yillik akusher-ginekologik amaliyot shundan dalolat beradiki, UZI homila uchun mutlaqo ziyonsizdir.
Beshinchi afsona. Bolaning genetik anomaliya bilan dunyoga kelishi – keyingi tug‘ruqlarga taqiq qo‘yadi.
Aslida esa. Hatto nuqsonli bolalarni dunyoga keltirish hollari mavjud bo‘lgan oilalarda ham sog‘lom bola tug‘ilishi imkoniyati bor. Hammasi mazkur genetik kasallik turiga bog‘liq. Ammo bu xatarni faqat genetik shifokor hisoblay olishi mumkin. Mana shuning uchun o‘z naslining genealogiyasi va tibbiy tarixini bilish, shuningdek, oilada mavjud kasal bolani imkon boricha sinchiklab ko‘rikdan o‘tkazish muhim hisoblanadi. Uning tashxisini aniqroq bilish keyingi homiladorlikni rejalashtirish bosqichida xatarni baholash va oila fojiasi qaytarilishining oldini olishga yordam beradi.
Prenatal (qorin ichi) diagnostika usullari ham mavjud, bunda ayrim kasalliklarda homila atrofidagi suvni tekshirish yordamida ushbu ayol yuragi ostida qanday bolani “ko‘tarib” yurganini aniq aytish mumkin.
Bu muhim
Infeksion kasalliklar (qizilcha, toksoplazmoz, sifilis, gerpes virusi) va onaning kasalliklari (autoimmun kasalliklar, qandli diabet, epilepsiya, fenilketonuriya, gipotireoz) ham homiladorlik vaqtida bola rivojlanishidagi nuqsonlarga olib kelishi mumkin.